Soạn bài Tổng kết phần Văn học – Ngữ văn 10 (chi tiết)>

Video hướng dẫn giải

Lựa chọn câu để xem lời giải nhanh hơn

Câu 1

Video hướng dẫn giải

Câu 1 (trang 146 SGK Ngữ văn 10 tập 2)

Văn học Nước Ta gồm hai bộ phận lớn : văn học dân gian và văn học học. Hai bộ phận văn học này đều mang những đặc thù truyền thống cuội nguồn của văn học Nước Ta : ý thức yêu nước chống lược, tinh thần nhân văn, đề cao đạo lý, nhân nghĩa. Tuy nhiên, văn học dân gian và văn học viết lại có những đặc trưng riêng.

Câu 2

Video hướng dẫn giải

Câu 2 (trang 146 SGK Ngữ văn 10 tập 2)

Về bộ phận văn học dân gian, học sinh đọc ba nội dung gợi ý để trả lời câu hỏi (mục 2, SGK trang 146)

a. Những đặc trưng cơ bản của văn học dân gian :
– Văn học dân gian là những tác phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật ngôn từ truyền miệng ( tính truyền miệng )
– Văn học dân gian là loại sản phẩm của quy trình sáng tác tập thể ( tính tập thể )
Các thể loại của văn học dân gian : thần thoại cổ xưa, sử thi, truyền thuyết thần thoại, truyện cổ tích, truyện ngụ ngôn, truyện cười, tục ngữ, câu đố, ca do, vè, truyện thơ, chèo .
+ Thần thoại : tác phẩm tự sự dân gian thường kể về những vị thần, nhằm mục đích lý giải tự nhiên, biểu lộ khát vọng chinh phục tự nhiên và phản ánh quy trình phát minh sáng tạo văn hóa truyền thống của con người thời cổ đại .
+ Sử thi : tác phẩm tự sự dân gian có quy mô lớn, sử dụng ngôn từ có vần, nhịp, thiết kế xây dựng những hình tượng thẩm mỹ và nghệ thuật hoành tráng, hào hùng để kể về một hoặc nhiều biến cố lớn diễn ra trong đời sống hội đồng của dân cư thời cổ đại .
+ Truyền thuyết : tác phẩm tự sự dân gian kể về sự kiện và nhân vật lịch sử dân tộc ( hoặc có tương quan đến lịch sử vẻ vang ) hầu hết theo khuynh hướng lý tưởng hóa, qua đó bộc lộ sự ngưỡng mộ và tôn vinh của nhân dân so với những người có công với quốc gia, dân tộc bản địa hoặc cộng đồng cư dân của một vùng, Bên cạnh đó cũng có những thần thoại cổ xưa vừa tôn vinh, vừa phê phán nhân vật lịch sử vẻ vang .
+ Truyện cổ tích : tác phẩm tự sự dân gian mà diễn biến và hình tượng được hư cấu có chủ định, kể về số phận con người thông thường trong xã hội, biểu lộ tinh thần nhân đạo và sáng sủa của nhân dân lao động .
+ Truyện ngụ ngôn : tác phẩm tự sự dân gian ngắn, có cấu trúc ngặt nghèo, trải qua những ẩn dụ ( phần nhiều là hình tượng loài vật ) để kể về những vấn đề tương quan đến con người, từ đó nêu lên triết lý nhân sinh hoặc những bài học kinh nghiệm kinh nghiệm tay nghề về đời sống .
+ Truyện cười : tác phẩm tự sự dân gian ngắn, có cấu trúc ngặt nghèo, kết thúc giật mình, kể về những vấn đề xấu, trái tự nhiên trong đời sống, có công dụng gây cười, nhằm mục đích mục tiêu vui chơi, phê phán .
+ Tục ngữ : câu nói ngắn gọn, hàm súc, hầu hết có hình ảnh, vần, nhịp, đúc rút kinh nghiệm tay nghề thực tiễn, thường được dùng trong ngôn từ tiếp xúc hàng ngày của nhân dân .
+ Câu đố : bài văn vần hoặc câu nói thường có vần, diễn đạt vật đố bằng ẩn dụ hoặc những hình ảnh, hình tượng khác lạ để người nghe tìm giải thuật, nhằm mục đích mục tiêu vui chơi, rèn luyện tư duy và phân phối những tri thức về đời sống .
+ Ca dao : tác phẩm thơ trữ tình dân gian, thường tích hợp với âm nhạc khi diễn xướng, được sáng tác nhằm mục đích miêu tả quốc tế nội tâm của con người .
+ Vè : tác phẩm tự sự dân gian bằng văn vần, có lối kể mộc mạc, phần đông nói về những vấn đề, sự kiện của làng, của nước mang tính thời sự .
+ Truyện thơ : tác phẩm tự sự dân gian bằng thơ, phản ánh số phận và khát vọng của con người về niềm hạnh phúc lứa đôi và sự công minh xã hội .
+ Chèo : tác phẩm kịch hát dân gian, phối hợp những yếu tố trữ tình và trào lộng để ca tụng những tấm gương đạo đức và phê phán, đả kích cái xấu trog xã hội. ( Ngoài chèo, sân khấu dân gian còn có những hình thức khác như tuồng dân gian, múa rối, những trò diễn mang tích truyện )
b. Chọn nghiên cứu và phân tích 1 số ít tác phẩm hoặc đoạn trích tác phẩm để minh hoạ những đặc thù, nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ của sử thi, truyền thuyết thần thoại, cổ tích, truyện thơ, truyện cười, ca dao, tục ngữ .
( Xem lại những bài đã học )
c. Kể lại một số ít truyện dân gian, đọc thuộc một số ít câu ca dao, tục ngữ mà anh ( chị ) thích .
– Học sinh xem lại những truyện đã học, rèn luyện năng lực kể .
– Cần có sổ tay ghi chép những bài ca dao trong SGK và sưu tầm thêm để dễ học thuộc lòng, tích luỹ vốn.

Câu 3

Video hướng dẫn giải

Câu 3 (trang 147 SGK Ngữ văn 10 tập 2)

Đọc mục 3 (SGK, trang 147). Trả lời câu hỏi:

a. Những nội dung lớn của văn học Nước Ta trong quy trình tăng trưởng ?
– Các nội dung lớn của văn học Nước Ta trong lịch sử vẻ vang tăng trưởng là : chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa nhân đạo và cảm hứng thế sự .
b. Văn học Nước Ta tăng trưởng trong sự tác động ảnh hưởng qua lại với những yếu tố truyền thống cuội nguồn dân tộc bản địa, tiếp biến văn học quốc tế như thế nào ? Nêu 1 số ít hiện tượng kỳ lạ văn học để chứng tỏ .
– Văn học viết Nước Ta được kiến thiết xây dựng trên nền tảng của văn học và văn hoá dân gian Nước Ta. Điều đó hoàn toàn có thể thấy rõ qua những tác phẩm như : Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi, Truyện Kiều của Nguyễn Du, thơ Nôm của Hồ Xuân Hương … đều có nhiều yếu tố của tục ngữ, ca dao ; Truyền kì mạn lục của Nguyễn Dữ mang nhiều yếu tố của truyền thuyết thần thoại, cổ tích thần kì …
– Văn học Nước Ta chịu tác động ảnh hưởng trực tiếp văn học và văn hoá Trung Quốc. Phần lớn sáng tác thời phong kiến đều được viết bằng chữ Hán, theo những thể loại của văn học Hán, nhất là thơ Đường, tiểu thuyết chương hồi, những thể cáo, hịch, phú, ngâm khúc, kí sự …. nhiều tác phẩm có giá trị, những tác phẩm chữ Nôm cũng chịu tác động ảnh hưởng về thể loại của văn học Trung Quốc như thơ Nôm Đường luật của Hồ Xuân Hương, Bà Huyện Thanh Quan … kể cả Truyện Kiều của Nguyễn Du cũng tiềm ẩn nhiều yếu tố Hán, cũng như đã thừa kế thành tựu văn hoá văn học Hán .
– Chuyển tiếp sang thời kỳ tân tiến, văn học viết Nước Ta còn chịu ảnh hưởng tác động của văn học phương Tây, trực tiếp là văn học Pháp trong thời kỳ chuyển từ văn học cổ xưa sang văn học tân tiến. Có thể thấy rõ nhất trong những sáng tác của những nhà thơ thuộc trào lưu Thơ mới phá bỏ thể thơ Đường luật, đưa thơ tự do và những thể thơ phương Tây vào Nước Ta tạo ra những thể loại thơ mới, với cách cảm thụ mới. Các tiểu thuyết, truyện ngắn, phóng sự … của Vũ Trọng Phụng, Nguyễn Công Hoan, Nam Cao, Ngô Tất Tố … đều được viết theo phong thái của văn học phương Tây .
c. Sự khác nhau giữa văn học trung đại và văn học tân tiến về ngôn từ và mạng lưới hệ thống thể loại ?
Học sinh tìm hiểu thêm bảng so sánh sau :

Câu 4

Video hướng dẫn giải

Câu 4 (trang 147 SGK Ngữ văn 10 tập 2)

Khái quát phần văn học viết Việt Nam trong chương trình Ngữ văn 10 (từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX)

a. Văn học xiết Nước Ta từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX gồm những thành phần nào ? Phát triển qua mấy quá trình ? Những đặc thù lớn về nội dung và thẩm mỹ và nghệ thuật của văn học trung đại Nước Ta ?
– Các thành phần của văn học viết trung đại Nước Ta gồm văn học viết bằng chữ Hán và văn học viết bằng chữ Nôm .
– Quá trình tăng trưởng gồm 4 quy trình tiến độ :
+ Từ TK X đến hết TK XIV .
+ Từ TK XV đến hết TK XVII .
+ Từ TK XVIII đến nửa đầu TK XIX .
+ Nửa cuối TK XIX .
– Những đặc thù lớn về nội dung : chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa nhân đạo, cảm hứng thế sự .
– Những đặc thù lớn về thẩm mỹ và nghệ thuật : Tính quy phạm ( và sự phá vỡ tính quy phạm ) ; khuynh hướng lịch sự và trang nhã ( và xu thế bình dị ) ; tiếp thu và dân tộc hoá tinh hoa văn học quốc tế .
b. Thống kê những thể loại mà anh ( chị ) đã được học. Nêu đặc thù đa phần của một số ít thể loại tiêu biểu vượt trội như chiếu, cáo, phú, thơ Đường luật, thơ Nôm Đường luật, ngâm khúc, hát nói .
b1. Các thể loại văn học trung đại đã học .
– Thơ Đường luật chữ Hán ( VD : Thuật hoài – Phạm Ngũ Lão ) …
– Thơ Nôm Đường luật ( Nhàn – Nguyễn Bỉnh Khiêm ) .
– Thơ Nôm Đường luật phát minh sáng tạo : thất ngôn xen lục ngôn ( Cảnh ngày hè – Nguyễn Trãi ) .
– Phú ( Bạch Đằng giang phú – Trương Hán Siêu ) .
– Cáo ( Bình Ngô đại cáo – Nguyễn Trãi )
– Tựa ( tự ) ( Trích diễm thi tập – Hoàng Đức Lương ) .
– Sử kí ( Đại Việt sử kí toàn thư – Ngô Sĩ Liên ) .
– Truyện truyền kì ( Chinh phụ ngâm – Đặng Trần Côn ; Cung oán khúc – Nguyễn Gia Thiều ) .
– Thơ Nôm lục bát .
– Thơ Nôm tuy nhiên thất lục bát ( bản dịch Chinh phụ ngâm ) .
b2. Đặc điểm hầu hết của 1 số ít thể loại
– Chiếu : Một loại văn bản do nhà vua ban lệnh cho quần thần hoặc toàn thiên hạ nhu yếu triển khai một việc làm nào đấy có ý nghĩa chính trị – xã hội … ( tương tự với công văn, thông tư lúc bấy giờ. Dưới chiếu còn có chỉ, dụ … ) .
– Cáo : Một loại văn bản của nhà vua nhằm mục đích công bố trước nhân dân một yếu tố nào đấy ( tương tự với Tuyên ngôn lúc bấy giờ ) .
– Phú : Là loại văn viết theo luật riêng, thường có vần, nhịp và đối, dùng để miêu tả, ngâm, vịnh cảnh đẹp, nhân đó mà ca tụng hay ý niệm một yếu tố nào đấy có tính xã hội hoặc triết lý .
– Thơ Đường luật : Là loại thơ chữ Hán, có nguồn gốc ( thông dụng ) từ thời nhà Đường. Thơ Đường có niêm luật khắc nghiệt, trong nhiều trường hợp hạn chế sự phát minh sáng tạo, nhưng thực ra nó cũng có công dụng thử thách và sàng lọc trình độ ngôn từ của những nhà thơ. Thơ Đường luật có nhiều loại : thất ngôn, ngũ ngôn, thơ tháp tự … nhưng thông dụng nhất là thơ thất ngôn bát cú
– Thơ Nôm Đường luật : Là loại thơ người Việt vận dụng thơ Đường, sáng tác bằng chữ Nôm .
– Ngâm khúc : Loại thơ dài ( gần giống trường ca ngày này ), có diễn biến nhưng không thành truyện, nên không phải là truyện thơ, dùng để bộc lộ một nỗi niềm tâm sự nào đấy của tác giả, trải qua một hình tượng văn học. Ở Nước Ta, thể loại này phổ cập vào khoảng chừng thế kỷ XVIII – XIX. Ví dụ : Chinh phụ ngâm, Cung oán ngâm …
– Hát nói : Một thể loại dùng trong sân khấu ( như chèo ), được diễn xuất bằng cách đọc ( nói ) có nhạc điệu, ngôn từ nhưng không phải ngâm hay hát .
c. Nêu những tác giả, tác phẩm hầu hết bằng cách lập bảng ( theo mẫu SGK trang 147 ) :

Câu 5

Video hướng dẫn giải

Câu 5 (trang 147 SGK Ngữ văn 10 tập 2)

Đọc mục 5 (SGK trang 147,148) để thấy những biểu hiện của chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa nhân đạo trong văn học trung đại và thực hiện các yêu cầu.

a. Phân tích nội dung của chủ nghĩa yêu nước biểu lộ qua những tác phẩm :
– Thơ phú thời Lý – Trần .
– Sáng tác của Nguyễn Trãi .
– Các tác phẩm lịch sử dân tộc .
– Các tác phẩm nghị luận .
Chủ nghĩa yêu nước thời Lý – Trần gắn liền với tư tưởng trung quân ái quốc. Biểu hiên đa phần trên những phương diện :
– Ý thức độc lập, tự chủ, tự cường, tự tôn dân tộc bản địa ( Tim một số ít câu trong Sông núi nước Nam của Lý Thường Kiệt, Bài Phú sông Bạch Đằng của Trương Hán Siêu, Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi, cả Tựa Trích diễm thi tập của Hoàng Đức Lương để chứng tỏ ) .
– Lòng căm thù giặc, ý thức quyết chiến quyết thắng quân địch xâm lược. ( Dùng những tác phẩm Tỏ lòng ( Phạm Ngũ Lão ), Bình Ngô đại cáo ( Nguyễn Trãi ), Hưng Đạo chúa thượng Trần Quốc Tuấn ( trích Đại Việt sử kí toàn thư của Ngô Sĩ Liên ) … để chứng tỏ ) .
– Tự hào trước chiến công thời đại, trước tiếp thị quảng cáo lịch sử vẻ vang ( Chứng minh qua Phú sông Bạch Đằng, Bình Ngô đại cáo … ) .
– Ca ngợi và ghi nhớ công ơn những người đã hi sinh vì Tổ quốc ( Chứng minh qua Phú sông Bạch Đằng … ) .
– Yêu vạn vật thiên nhiên, cảnh đẹp quốc gia ( Chứng minh qua Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi )
b. Phân tích nội dung chủ nghĩa nhân đạo qua những tác phẩm ( mục b, SGK trang 148 ) .
Chủ nghĩa nhân đạo trong văn thơ trung đại bộc lộ ở 1 số ít phương diện chính :
– Lòng thương cảm so với số phận con người ( Chứng minh qua Truyện Kiều của Nguyễn Du, Chinh phụ ngâm của Đặng Trần Côn – Đoàn Thị Điểm … ) .
– Lên án, tố cáo những thế lực tàn ác, chà đạp lên con người ( Chứng minh qua Truyện Kiều của Nguyễn Du, Chinh phụ ngâm của Đặng Trần Côn, Chuyện chức phán sự đền Tản Viên của Nguyễn Dữ … ) .
– Khẳng định, tôn vinh con người trên những mặt : phẩm chất, năng lực, khái vọng chân chính … ( Chứng minh qua Truyện Kiều của Nguyễn Du, Chinh phụ ngâm của Đặng Trần Côn – Đoàn Thị Điểm … ) .
– Đề cao quan hệ đạo đức, đạo lý tốt đẹp giữa người với người .. ( Chứng minh qua Truyện Kiều của Nguyễn Du, Chinh phụ ngâm của Đăng Trần Côn – Đoàn Thị Điểm.

Câu 6

Video hướng dẫn giải

Câu 6 (trang 148 SGK Ngữ văn 10 tập 2)

Phần văn học nước ngoài

a. So sánh để tìm ra sự giống và khác nhau giữa Sử thi Đăm Săn (Việt Nam) với Ô-đi-xê (Hy Lạp), Ra-ma-ya-na (Ấn Độ)

Học sinh tìm hiểu thêm bảng sau

b. Những đặc sắc của thơ Đường về nội dung và hình thức. So sánh thơ Đường với thơ Hai-cư

– Đặc sắc của thơ Đường :
+ Về nội dung : rất chăm sóc đến hai đề tài chính là vạn vật thiên nhiên và thế sự, qua đó thể hiện tư tưởng nhân đạo, sự ưu thời mẫn thế, tư tưởng trung quân ái quốc, cùng những tấm lòng vì nước vì dân, …
+ Về nghệ thuật và thẩm mỹ : Thơ Đường có những pháp luật khắt khe về niêm, luật ; nghệ thuật và thẩm mỹ đối đã được đẩy lên mức độ cao nhất ; thi pháp thơ Đường cũng đạt đến trình độ tăng trưởng rất cao, từng là mẫu mực cho thơ phương Đông trong nhiều thế kỷ .
– Đặc sắc của thơ hai-cư :
+ Về nội dung : chỉ ghi lại một cảnh, vật đơn sơ, nhưng qua đó gợi cho người đọc liên tưởng, suy tư để tìm thấy một triết lý nào đấy, …
+ Về thẩm mỹ và nghệ thuật : Thơ hai-cư dùng rất ít ngôn từ ( khoảng chừng 17 chữ ), không tả mà chỉ gợi, dựa trên những phạm trù thẩm mỹ và nghệ thuật như im re, đơn sơ, u huyền, mềm mịn và mượt mà, nhẹ nhàng, … ( Thấm đẫm chất thiền tông ) .
c. Qua đoạn trích từ Tam quốc diễn nghĩa, nêu nhận xét về lối kể chuyện và khắc hoạ tính cách nhân vật của tiểu thuyết cổ xưa Trung Quốc .
+ Nghệ thuật kể chuyện : mê hoặc, giàu kịch tính .
Giả sử màn đoàn viên giữa hai đồng đội Quan Công – Trương Phi trong đoạn trích Hồi trống cổ thành diễn ra yên bình thì không có chuyện gì để kể. Với việc kiến thiết xây dựng trường hợp hiểu, những tính nóng nảy và ương bướng của Trương Dực Đích, và quan trọng hơn, tình cảm giữa họ thật sự là tình cảm của những anh hùng trượng nghĩa, vì vậy kịch tính của màn đoàn viên vừa vui nhộn vừa xúc động, mê hoặc người đọc .
+ Nghệ thuật thiết kế xây dựng nhân vật của Tam quốc diễn nghĩa cũng mang đậm tính cổ xưa, tính cách những nhân vật thường được đẩy tới những thái cực, với những mặt tương phản rõ ràng. Chính vì thế, đậm cá tính của Trương Phi, Vân Trường đều được khắc hoạ một cách rất điển hình nổi bật.

Câu 7

Video hướng dẫn giải

Câu 7 (trang 149 SGK Ngữ văn 10 tập 2)

Phần lý luận văn học

a. Những tiêu chuẩn hầu hết của văn bản văn học là gì ?
Những tiêu chuẩn đa phần của văn bản văn học là :
– Văn bản phản ánh và mày mò đời sống, tu dưỡng tư tưởng và tâm hồn, thoả mãn nhu yếu nghệ thuật và thẩm mỹ của con người .
– Ngôn từ trong văn bản có nhiều tìm tòi, phát minh sáng tạo, có hình tượng mang hàm nghĩa thâm thúy, đa dạng và phong phú .
– Văn bản được viết theo một thể loại nhất định với những quy ước thẩm mỹ và nghệ thuật riêng : truyện, thơ, kịch …
b. Nêu những tầng cấu trúc của văn bản văn học
Văn bản văn học gồm nhiều tầng cấu trúc : ngôn từ, hình tượng, hàm nghĩa ( những lớp nghĩa hàm ẩn : đề tài, chủ đề, phong thái nhà văn … ) .
c. Trình bày những khái niệm thuộc về nội dung và những khái niệm thuộc về hình thức của văn bản văn học. Cho một ví dụ để làm sáng tỏ .
– Các khái niệm thuộc nội dung của văn bản văn học :
+ Đề tài : Phạm vi hiện thực đời sống mà tác phẩm đề cập tới. Ví dụ : đề tài nông thôn, đề tài thành thị …
+ Chủ đề ( hay tư tưởng – chủ đề ) : là yếu tố mà tác phẩm trực tiếp đặt ra trong tác phẩm, cũng tức là cái mà những hình tượng phải tập trung chuyên sâu biểu lộ. Ví dụ : Bài thơ Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi có chủ đề là ” ca tụng đời sống thái bình ” .
+ Cảm hứng chủ yếu là cảm hứng xuyên suốt bài thơ, nhất là những bài thơ trực tiếp biểu cảm. Ví dụ : bài Thuật hoài của Phạm Ngũ Lão có cảm hứng chủ yếu là ” khát vọng lập công vì nước, trả nợ tang bồng ” .
– Những khái niệm thuộc hình thức :
+ Ngôn từ : Là lớp vỏ bên ngoài của tác phẩm. Ngôn từ bạo gồm những đơn vị chức năng, âm thanh, từ, ngữ và câu. Ý nghĩa do những đơn vị chức năng ngôn từ trực tiếp bộc lộ hay gợi ra là vật liệu quan trọng nhất để kiến thiết xây dựng hình tượng trong tác phẩm .
+ Kết cấu : Là mối quan hệ giữa những yếu tố cấu thành tác phẩm, những yếu tố đó thường được sắp xếp một cách thẩm mỹ và nghệ thuật. Chẳng hạn : những bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật thường cấu trúc theo mẫu : Đề – Thực – Luận – Kết .
+ Thể loại : Là những thể thức phát minh sáng tạo mang những đặc thù riêng của mỗi loại. Ví dụ : thể thơ thất ngôn Đường luật, thể lục bát, thể phú, hịch, cáo … Tác phẩm Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi thuộc thể cáo, bài Bạch Đằng giang phú của Trương Hán Siêu thuộc thể phú .

d. Nội dung và hình thức của văn bản văn học có quan hệ với nhau như thế nào? Cho một số ví dụ.

Nội dung và hình thức của văn bản văn học có quan hệ gắn bó hữu cơ. Ví dụ : Khi nói ngôn từ là lớp vỏ của tác phẩm, thuộc hình thức, nhưng ý nghĩa của nó, tổng thể những nội dung hàm ẩn đều do ngôn từ gợi nên ; do đó, khó hoàn toàn có thể tách bạch đâu là hình thức, đâu là nội dung của tác phẩm văn học .

Loigiaihay.com

Source: https://evbn.org
Category : blog Leading