Kenya – Wikipedia tiếng Việt

Kenya ( ; phiên âm tiếng Việt: Kê-ni-a; tiếng Swahili: Jamhuri Ya Kenya; tiếng Anh: Republic of Kenya), tên chính thức là Cộng hòa Kenya là một quốc gia tại miền đông châu Phi. Thủ đô và thành phố lớn nhất của nó là Nairobi.

Lịch sử trước thuộc địa[sửa|sửa mã nguồn]

Nhà thờ Hồi giáo lớn của ở Kilwa Kisiwani, một trong những nhà thời thánh Hồi giáo được thiết kế xây dựng bởi người Kikuyu của Vương quốc Hồi giáo KilwaTừ đầu Công nguyên, những bộ lạc người Phi đã sinh sống ở vùng đất là Kenya ngày này. Thế kỷ VII, những tàu bè của người châu Á và người Ả Rập đã đến vùng bờ biển này. Đến thế kỷ X, người Ả Rập trấn áp hàng loạt khu vực này. Sau khi nhà hàng hải Vasco da Gama đặt chân lên vùng bờ biển này năm 1498, những thương gia Bồ Đào Nha cũng đến đây lập những bến cảng kinh doanh và bị người Ả Rập đánh đuổi vào năm 1729. Từ năm 1740, người Ả Rập trấn áp vùng bờ biển. Có trên 40 nhóm sắc tộc sống tại Kenya. Người Kikuyu là nhóm sắc tộc lớn nhất di cư đến vùng này từ đầu thế kỷ XVIII. Tiếp đó, Kenya rơi vào tay thực dân Bồ Đào Nha và Anh .

Lịch sử thời kỳ thuộc địa[sửa|sửa mã nguồn]

Năm 1890, vùng lãnh thổ này thuộc quyền bảo hộ của Anh và trở thành thuộc địa với tên gọi Đông Phi thuộc Anh từ năm 1920. Chính sách khai thác và bóc lột nặng nề của thực dân Anh làm bùng lên các phong trào phản kháng và chủ nghĩa dân tộc trong thập niên 1940. Năm 1952, phong trào Mau Mau gồm phần lớn là người Kikuyu, dưới sự lãnh đạo của Jomo Kenyatta, nổi dậy chống thực dân Anh. Cuộc chiến kéo dài cho đến năm 1956. Năm 1943, Liên minh dân tộc Phi Kenya (KAU) được thành lập. KAU mở rộng thành viên sang các bộ lạc lớn của Kenya (Luo, Kamba, Kalenin…). Vì vậy, Liên minh dân tộc Phi Kenya (KANU) được thành lập và thay thế KAU. Trước cuộc đấu tranh của nhân dân Kenya do KANU lãnh đạo, ngày 12 tháng 12 năm 1963, Anh phải trao trả độc lập cho nước này.

Sau thời kỳ thuộc địa cho đến thời nay[sửa|sửa mã nguồn]

Năm 1964, Kenyatta trở thành Tổng thống. Trong nhiệm kì Tổng thống, Kenyatta chỉ huy quốc gia một cách vững vàng mặc dầu có nhiều áp lực đè nén từ những nhóm sắc tộc khác nhau chung sống ở Kenya. Người kế vị Kenyatta, Tổng thống Arap Moi, bị áp lực đè nén bãi bỏ chế độ độc đảng. Tuy nhiên, Arap Moi vẫn tái đắc cử năm 1992 và năm 1997. Một loạt những tai ương xảy ra tại Kenya trong hai năm 1997 – 1998 : những trận lụt lớn tàn phá đường sá, cầu và cống và mùa màng ; những đợt bệnh dịch sốt và dịch tả hoành hành, trong khi mạng lưới hệ thống y tế hoạt động giải trí kém hiệu suất cao ; xung đột sắc tộc bùng nổ giữa người Kikuyu và người Kalenjin. Ngày 7-8-1998, tòa đại sứ Mỹ tại Nairobi bị nhóm khủng bố tiến công bằng bom làm chết 243 người và làm bị thương khoảng chừng 1.000 người .Trong nỗ lực tranh thủ sự hỗ trợ vốn lại của Quỹ tiền tệ Quốc tế ( IMF ) và Ngân hàng Thế giới ( WB ), vốn đã bị trì hoãn trước đó do thực trạng tham nhũng và tình hình hoạt động giải trí kinh tế tài chính nghèo nàn, Tổng thống Moi đã chỉ định một nhà chính trị trái chiều số 1 Richard Leakey, giữ chức Thủ tướng. Leakey hứa hẹn sẽ củng cố sức đưa kinh tế tài chính quốc gia thoát khỏi thực trạng ngưng trệ và đấu tranh chống tệ nạn tham nhũng. Tổng thống Moi có vẻ như không triển khai cải cách một cách trang nghiêm. Moi đã sa thải Leakey sau 20 tháng cầm quyền. Nhà chỉ huy trái chiều Mwai Kibaki giành thắng lợi trong cuộc bầu cử Tống thống tháng 12 năm 2002. Kibaki hứa sẽ đấu tranh để chấm hết thực trạng tham nhũng .Thắng lợi của cuộc bầu cử tổng thống năm 2007 một lần nữa lại thuộc về ông Kibaki, tuy nhiên từ tháng 8 năm 2010 chính phủ nước nhà Kenya đã trải qua hiến pháp mới nhằm mục đích giảm bớt vai trò của Thủ tướng .
Trước đây, Kenya có một số ít đảng phái chính trị cùng hoạt động giải trí. Từ 1990 đến 1992 Tổng thống Arab Moi vận dụng chính sách độc đảng. Tháng 12 năm 1992 Kenya triển khai chính sách chính trị đa đảng, Tổng thống là người đứng đầu Nhà nước và nhà nước, nhiệm kỳ 5 năm, ứng cử tối đa 2 nhiệm kỳ. Tổng thống có quyền chỉ định Phó Tổng thống ; Quyền hành pháp tập trung chuyên sâu vào Quốc hội gồm 224 ghế, trong đó 210 ghế bầu theo đại trà phổ thông đầu phiếu, nhiệm kỳ 5 năm, còn lại do Tổng thống chỉ định, trên cơ sở trình làng của những đảng và dựa theo tỷ suất phiếu bầu của những thành viên trong đảng. Ngày 27 tháng 12 năm 2007, hơn 14 triệu cử tri Kenya đã đi bỏ phiếu bầu Tổng thống. Ông Mwai Kibaki đã giành thắng lợi ( 4.584.721 phiếu so với 4.352.993 phiếu của ứng viên trái chiều Raila Odinga ). Ông Mwai Kibaki đã tuyên thệ nhậm chức Tổng thống, ông Raila Odinga được chỉ định làm Thủ tướng Kenya và 1 số ít thành viên của Phong trào Dân chủ màu Da cam ( ODM ) được chỉ định vào Nội các Kenya .
Kenya theo đường lối đối ngoại không link nhưng quan hệ nhiều với phương Tây. Tuy nhiên, quan hệ với Mỹ và phương Tây có thời hạn căng thẳng mệt mỏi vì Tổng thống Moi nhất quyết chống việc Mỹ và những nước phương Tây đòi Kenya vận dụng chính sách chính trị đa nguyên đa đảng. Ngày 10 tháng 3 năm 1994, Bộ Ngoại giao Kenya đã triệu tập những đại sứ Mỹ, Anh, Đức để phản đối hành vi ” can thiệp vào việc làm nội bộ ” của Kenya .Đối với những yếu tố châu Phi : Kenya coi trọng hợp tác với những nước châu Phi, đặc biệt quan trọng là với những nước láng giềng .Kenya cùng Ethiopia, Uganda, Somalia, Djibouti, Sudan lập IGADD ( Tổ chức liên chính phủ về tăng trưởng và chống hạn hán ) năm 1985. Đối với những yếu tố tranh chấp khu vực châu Phi, Kenya giữ thái độ trung lập. Kenya luôn tích cực tham gia vào những cuộc luận bàn để tìm ra giải pháp cho những cuộc xung đột sắc tộc ( ở Somalia, Rwanda … ) .Kenya cũng tham gia vào những tổ chức triển khai quốc tế và những Hiệp ước như : Liên Hiệp Quốc, G-77, Tổ chức Thương mại Thế giới ( WTO ), Phong trào không link, Liên minh châu Phi, Công ước Lomé, …

Kenya được chia thành 47 hạt bán tự trị (county) với người đứng đầu là hạt trưởng. 47 hạt này là các đơn vị hành chính cấp một của Kenya (thay cho hệ thống 8 tỉnh/province trước năm 2013).

Các đơn vị hành chính nhỏ nhất ở Kenya được gọi là location hay địa phương. Các địa phương thường trùng với khu bầu cử (electoral ward). Các địa phương thường đặt tên theo làng hoặc thị trấn trung tâm. Nhiều thị trấn lớn hơn có thể bao gồm nhiều địa phương. Mỗi địa phương có một người đứng đầu (chief), do nhà nước bổ nhiệm.

Mỗi hạt có một số lượng khu vực bầu cử (constituency). Trước cuộc bầu cử năm 2013, có 210 khu vực bầu cử ở Kenya.[6]

Thành phố Dân số
Nairobi 2.940.911
Mombasa 707,400
Nakuru 337,200
Kisumu 273,400
Eldoret 249,100
Nyeri 213,000
Machakos 179,500
Meru 140,900

Kenya nằm ở Đông Phi, Bắc giáp Nam Sudan và Ethiopia, Nam giáp Tanzania, Đông giáp Somalia và Ấn Độ Dương, Tây giáp Uganda và hồ Victoria. Địa hình tương đối phong phú, vùng đồng bằng ven biển tiếp nối với vùng cao nguyên và núi ở phía Tây Nam, nơi tập trung chuyên sâu phần đông dân cư và những hoạt động giải trí kinh tế tài chính. Vùng phía Bắc chiếm khoảng chừng 60 % diện tích quy hoạnh đất đai là sa mạc và bán sa mạc ; cao nguyên Turkana ở vùng Tây Bắc, nơi có hồ Turkana thuộc thung lũng Rift Valley, trải dài theo hướng Bắc Nam .
Ô nhiễm nguồn nước do chất thải công nghiệp và đô thị ; chất lượng nước giảm do lạm dụng thuốc trừ sâu và phân bón hóa học ; nạn phá rừng ; đất bị xói mòn ; sa mạc hóa ; thực trạng săn bắn thú rừng trái phép .
Vùng ven biển chịu ảnh hưởng tác động khí hậu xích đạo nóng ẩm ; vùng trong nước phía Bắc khí hậu nóng và khô ; vùng núi và cao nguyên phía Tây khí hậu tương đối thoáng mát, lượng mưa lớn hơn .
Canh tác nông nghiệp trên sườn núi .Là cửa ngõ về thương mại và kinh tế tài chính của khu vực, nhưng nền kinh tế tài chính Kenya bị cản trở bởi nạn tham nhũng và sự phụ thuộc vào vào một số ít loại sản phẩm cơ bản. Năm 1997, Tổ chức Tiền tệ Quốc tế ( IMF ) đã đình chỉ Chương trình tăng cường vận động và di chuyển cơ cấu tổ chức do thất bại của cơ quan chính phủ nước này trong việc duy trì cải cách và ngăn ngừa nạn tham nhũng. Trong thời hạn từ năm 1999 đến năm 2000, Kenya đã phải chịu đợt hạn hán nghiêm trọng đã gây ra thiếu nước và nguồn năng lượng dẫn đến giảm sản lượng nông nghiệp. Vì thế, GDP năm 2000 của Kenya giảm 0,2 %. Năm 2000, IMF đã nối lại khoản vay cho Kenya trong quá trình hạn hán nhưng lại liên tục đình chỉ khoản cho vay này do nhà nước không có những giải pháp nghiêm khắc chống tham nhũng. Mặc dù mưa lớn đã trở lại vào năm 2001 nhưng giá thành leo thang, nạn dịch tham nhũng và góp vốn đầu tư thấp đã hạn chế vận tốc tăng trưởng nền kinh tế tài chính Kenya. nhà nước mới lên nắm quyền vào năm 2002 đã tập trung chuyên sâu xử lý những khó khăn vất vả kinh tế tài chính và nạn tham nhũng mà quốc gia đang phải đương đầu, và kêu gọi được sự trợ giúp từ bên ngoài. Kinh tế Kenya khởi đầu khởi sắc từ sau năm 2002, dưới sự chỉ huy của đương kim Tổng thống Kibaki với những chiến dịch chống tham nhũng tương đối can đảm và mạnh mẽ. IMF đã đồng ý cấp cho Kenya một loạt khoản vay để thực thi những chương tình cải cách kinh tế tài chính và quản trị quốc gia, chương trình xoá đói, giảm nghèo … Nhờ đó GDP năm 2005 đã tăng trưởng trên 5 %, đạt khoảng chừng 16,11 tỷ USD. GDP trung bình đầu người khoảng chừng 464 USD / người / năm. Tuy nhiên đấm đá bạo lực sau bầu cử năm 2008 cùng với những ảnh hưởng tác động xấu đi của khủng hoảng kinh tế toàn thế giới đã tác động ảnh hưởng đến kinh tế tài chính Kenya khiến GDP giảm xuống còn 1,7 %. Năm 2009 và 2010 nền kinh tế tài chính đã phục sinh trở lại .Nông nghiệp đóng vai trò nòng cốt trong nền kinh tế tài chính Kenya với 85 % dân số sống về nghề nông. Các nông sản chính có lúa mì, ngô, kê, khoai tây, chuối, cafe, chè, bông, đường …

Công nghiệp Kenya khá phát triển ở châu Phi. Các ngành công nghiệp chủ chốt là công nghiệp thực phẩm, hoá dầu (Kenya nhập dầu thô để lọc), điện và vật liệu xây dựng.
Bạn hàng chính của Kenya gồm Mỹ, Nhật, Ấn Độ, Các tiểu vương quốc Ả Rập (UAE), Nam Phi, Trung Quốc, Hà Lan, Tanzania, Uganda… Hiện nay Anh là nhà đầu tư lớn nhất vào Kenya với khoảng 1,5 tỷ USD.

Du lịch tăng trưởng nhờ vào 18 khu vui chơi giải trí công viên vương quốc và sự bảo tồn vạn vật thiên nhiên rất khắt khe ( nhất là chống lại việc kinh doanh ngà voi quý hiếm … ), mang lại khoảng chừng 25 % nguồn thu nhập vương quốc .Ngoài ra, Kenya cũng được hưởng những khuyễn mãi thêm thương mại với EU ( hiệp định EBA – Everything but arms ), Mỹ ( Đạo luật về Tăng trưởng kinh tế tài chính và thời cơ cho châu Phi, AGOA ) .Về ngoại thương, năm 2010 Kenya xuất khẩu khoảng chừng 5,1 tỷ USD ( f. o. b ) gồm những loại sản phẩm chính như chè, cafe, mẫu sản phẩm dầu, cá, xi-măng … Thị phần xuất khẩu chính của Kenya là Uganda, Vương quốc Anh, Mỹ, Hà Lan, Ai Cập, Tanzania, Pakistan .Năm 2010, Kenya nhập khẩu khoảng chừng 10,4 tỷ USD ( f. o. b ) những loại sản phẩm như máy móc thiết bị, phương tiện đi lại vận tải đường bộ, mẫu sản phẩm xăng dầu, nhựa thông … Thị phần nhập khẩu của Kenya là UAE, Ả Rập Xê Út, Nam Phi, Mỹ, Ấn Độ, Trung Quốc, Nhật Bản, Vương quốc Anh .

  • GDP chính thức: 30,57 tỷ USD (2009)
  • GDP bình quân: 780 USD (2009)
  • Tăng trưởng GDP: 2% (2009)

Thăm dò dầu khí[sửa|sửa mã nguồn]

Dầu khí vẫn chưa được phát hiện trên chủ quyền lãnh thổ của Kenya, mặc dầu nhiều thập kỷ thăm dò liên tục. Kenya hiện đang nhập khẩu dầu thô. Kenya, nền kinh tế tài chính lớn nhất phía đông châu Phi, không có dự trữ dầu mỏ và chỉ dựa vào nguồn dầu dầu của những nước khác. Dầu khí chiếm 20 đến 25 % số lương mẫu sản phẩm nhập khẩu vương quốc. [ 7 ]Trước khi xuất cảnh giữa năm nay, Tổng công ty Dầu khí Ngoài khơi Quốc gia Trung Quốc ( CNOOC ) đã thao tác với những công ty dầu ở Kenya như Lion Energy Corp để khoan một giếng thăm dò ở 9 điểm thăm dò nằm phía bắc Kenya. [ 8 ]

Tôn giáo tại Kenya (2010)[9]
tôn giáo tỷ lệ
Cơ đốc giáo 84.8%
Hồi giáo 9.7%
Vô thần 2.5%
Tín ngưỡng 1.7%
Khác 1.2%
Không rõ 0.1%

Phần lớn của dân số Kenya theo Kitô Giáo chiếm 83 % dân số, với 47,7 % là Tin Lành và 23,5 % là Công giáo La Mã. [ 10 ] Các dân tộc thiểu số theo những tôn giáo khác với số lượng đáng kể khác như ( Hồi giáo 11,2 %, tín ngưỡng địa phương 1,7 % ). [ 10 ] Sáu mươi Xác Suất của dân số Hồi giáo sống ở những tỉnh ven bờ biển, chiếm 50 % tổng dân số ở khu vực đó. Khu vực phía tây của quốc gia là nơi tập trung chuyên sâu sống đa phần của Kitô hữu. Ở những tỉnh phía Bắc chiếm số lượng phân bổ khoảng chừng 10 % người Hồi giáo của quốc gia, nơi mà họ tạo thành những nhóm tôn giáo đa phần. [ 11 ] Ngoài ra, còn có một số lượng lớn những người theo đạo Hindu ở Kenya ( khoảng chừng 50.000 ), nhóm người Ấn giáo thiểu số này đóng một vai trò quan trọng trong nền kinh tế tài chính địa phương. Ngoài ra còn có một nhóm nhỏ theo tôn giáo Baha’i. [ 12 ]
Một lớp học tiểu học .Việc học tập được cơ quan chính phủ khuyến khích. Từ năm 1978, giáo dục tiểu học đã tăng lên 60 %, tuy nhiên chỉ khoảng chừng 50% số học viên học xong bậc tiểu học và 1/2 số đó học lên trung học. Hệ thống trường công lập được nhà nước hỗ trợ vốn một phần. Ở vùng nông thôn, chương trình tiểu học ba năm đầu được dạy bằng tiếng Swahili, sau đó bằng tiếng Anh ( ở thành thị trọn vẹn bằng tiếng Anh ). Chương trình ĐH dành cho những sinh viên đủ điều kiện kèm theo và năng lực về kinh tế tài chính .
Các diễn viên phụ người MaasaiKenya là một vương quốc phong phú về sắc thái văn hóa truyền thống, với nhiều nét đại diện thay mặt. Đáng lưu tâm văn hóa truyền thống tổng hợp Swahili trên bãi biển, những hội đồng du mục ở phía Bắc, và một số ít hội đồng khác ở TT và khu vực miền Tây. Ngày nay, văn hóa truyền thống của người bản xứ Maasai rất nổi tiếng, dành cho hướng nặng về du lịch, tuy nhiên. Maasai đã tạo dựng tương đối nhỏ, tỉ lệ trong dân số người Kenya. Văn hóa Maasai được biết đến với sự trau chuốt trang sức đẹp trên thân thể và trang sức đẹp .

Kenya có âm nhạc phổ thông, truyền hình và khung cảnh nhà hát.

Viễn cảnh văn học[sửa|sửa mã nguồn]

Ghi chú và sự tìm hiểu thêm[sửa|sửa mã nguồn]

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Government
General
Media
Tourism

Source: https://evbn.org
Category: Ở Đâu?