Phủ định biện chứng là gì? Đặc điểm của phủ định biện chứng?

Triết học là một mạng lưới hệ thống tri thức lý luận chung nhất của con người về quốc tế, là khoa học về những quy luật chung nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy. Triết học sinh ra tiên phong vào khoản thế kỷ thứ VIII đến thế kỷ thứ VI trước công nguyên, và đã trải qua những tiến trình tăng trưởng khác nhau với những tư tưởng thích ứng với từng thời kỳ / tiến trình tăng trưởng của lịch sử vẻ vang. Triết học Mác – Lênin sinh ra cũng như là 1 tất yếu lịch sử vẻ vang, không riêng gì là sự phản ánh thực tiễn xã hội, mà còn là sự tăng trưởng hợp logic của lịch sử vẻ vang tư tưởng trái đất .Triết học đó đã khắc phục sự tách rời quốc tế quan duy vật và phép biện chứng trong lịch sử vẻ vang tăng trưởng của Triết học. Triết học Mác – Lênin, Ph. Ăngghen chứng minh và khẳng định : nó còn là một sự thiết yếu tuyệt đối, trở thành hình thức tư duy quan trọng nhất, cao nhất, thích hợp nhất so với sự tăng trưởng của khoa học. Nó đem đến cho khoa học văn minh những tính năng có ý nghĩa phương pháp luận trong việc xem xét, luận giải bản thân sự tăng trưởng của mình .Khái niệm phủ định dùng để chỉ sự thay thế sửa chữa sự vật này bằng sự vật khác, tiến trình hoạt động, tăng trưởng này bằng quá trình hoạt động, tăng trưởng khác. Theo nghĩa đó, không phải bất kể sự phủ định nào cũng dẫn tới quy trình tăng trưởng .

+ Khái niệm phủ định biện chứng dùng để chỉ sự phủ định tạo ra những điều kiện, tiền đề phát triển của sự vật.

Ví dụ, quy trình “ hạt giống nảy mầm ”. Trong trường hợp này : cái mầm sinh ra từ cái hạt ; sự sinh ra của nó là sự phủ định biện chứng so với cái hạt, nhờ đó giống loài này liên tục quy trình sống sót và tăng trưởng .

2. Vai trò và đặc trưng của phép phủ định biện chứng :

– Vai trò của phủ định biện chứng so với sự tăng trưởng
Phủ định biện chứng giữ vai trò tạo ra những điều kiện kèm theo, tiền đề tăng trưởng của sự vật do tại : phủ định biện chứng là sự tự thân phủ định – xuất phát từ nhu yếu tất yếu của sự tăng trưởng. Đồng thời quy trình phủ định đó, một mặt thừa kế được những yếu tố của sự vật cũ, thiết yếu cho sự tăng trưởng của nó, tạo ra năng lực phát huy mới của những tác nhân cũ ; mặt khác lại khắc phục, lọc bỏ, vượt qua được những hạn chế của sự vật cũ, nhờ đó sự vật phát trển ở trình độ cao hơn .
– Đặc trưng của phủ định biện chứng
Phủ định biện chứng là sự “ tự thân phủ định ”, tức là sự phủ định xuất phát từ nhu yếu sống sót, tăng trưởng của sự vật : sự vật chỉ hoàn toàn có thể sống sót, tăng trưởng một khi nó tất yếu phải vượt qua hình thái cũ và sống sót dưới hình thái mới. Tính chất đó của sự phủ định cũng còn gọi là tính khách quan của sự phủ định. Mặt khác, quy trình phủ định biện chứng cũng là quy trình bao hàm trong đó đặc thù thừa kế – thừa kế những yếu tố nội dung cũ trong hình thái mới, nhờ đó chẳng những nội dung cũ được bảo tồn mà còn hoàn toàn có thể phát huy vai trò tích cực của nó cho quy trình tăng trưởng của sự vật .

• Tính khách quan: vì nguyên nhân của sự phủ định nằm ngay trong bản thân sự vật. Đó chính là giải quyết những mâu thuẫn bên trong sự vật. Nhờ việc giải quyết những mâu thuẫn mà sự vật luôn luôn phát triển. Mỗi sự vật có phương thức phủ định riêng tuỳ thuộc vào sự giải quyết mâu thuẫn của bản thân chúng. Điều đó cũng có nghĩa, phủ định biện chứng không phụ thuộc vào ý muốn, ý chí của con người. Con người chỉ có thể tác động làm cho quá trình phủ định ấy diễn ra nhanh hay chậm trên cơ sở nắm vững quy luật phát triển của sự vật.
• Kế thừa: vì phủ định biện chứng là kết quả của sự phát triển tự thân của sự vật, nên nó không thể là sự thủ tiêu, sự phá huỷ hoàn toàn cái cũ. Cái mới chỉ có thể ra đời trên nền tảng cái cũ. Cái mới ra đời không xóa bỏ hoàn toàn cái cũ mà có chọn lọc, giữ lại và cải tạo những mặt còn thích hợp, những mặt tích cực, nó chỉ gạt bỏ ở cái cũ những mặt tiêu cực, lỗi thời, lạc hậu, gây cản trở cho sự phát triển. Do vậy, phủ định biện chứng đồng thời cũng là khẳng định.

Ví dụ, quy trình hoạt động của tư bản ( k ) từ hình thái tư bản tiền tệ sang hình thái tư bản hàng hoá ( tư liệu sản xuất và sức lao động ) là một sự phủ định trong quy trình hoạt động, tăng trưởng của tư bản. Quá trình này có sự biến hóa hình thái sống sót của tư bản nhưng nội dung giá trị của tư bản được bảo tồn dưới hình thái mới – hình thái có năng lực khi tiêu dùng trong sản xuất thì chẳng những có năng lực tái tạo giá trị cũ mà còn có năng lực làm tăng giá trị mới của tư bản .
– “ Phủ định của phủ định ”
Khái niệm “ phủ định của phủ định ” hay “ phủ định cái phủ định ” hoặc “ phủ định sự phủ định ” có 2 nghĩa cơ bản :
+ Một là, dùng để chỉ quy trình phủ định lặp đi lặp lại trong quy trình hoạt động, tăng trưởng của sự vật. ( A – B – C.., trong đó : A bị B phủ định, nhưng đến lượt nó lại bị C phủ định, … ) .

Ví dụ, quá trình vận động, phát triển của xã hội loài người: xã hội chiếm hữu nô lệ ra đời là sự phủ định đối với xã hội nguyên thuỷ, đến lượt nó lại bị xã hội phong kiến phủ định,…

+ Hai là, dùng để chỉ quy trình hoạt động, tăng trưởng diễn ra dưới hình thức có tính chu kỳ luân hồi “ xoáy ốc ” : sự tái diễn hình thái khởi đầu của mỗi chu kỳ luân hồi tăng trưởng nhưng trên một cơ sở cao hơn qua hai lần phủ định cơ bản .
Ví dụ, tính chu kỳ luân hồi của quy trình hoạt động tăng trưởng, tăng trưởng của một giống loài thực vật : … hạt – cây – những hạt mới … ; hoặc sự hoạt động tăng trưởng và tăng trưởng của tư bản ( k ) : … T – H ( Tlsx + Slđ ) … H ’ – T ’ ( T + t ) …

3. Nội dung của quy luật phủ định biện chứng :

Sự sinh ra và sống sót của sự vật đã khẳng định chắc chắn chính nó. Trong quy trình hoạt động của sự vật, những tác nhân mới Open sẽ thay thế sửa chữa những tác nhân cũ, sự phủ định biện chứng diễn ra. Sự vật đó không còn nữa và bị sửa chữa thay thế bởi sự vật mới, trong đó có những tác nhân tích cực được giữ lại. Song sự vật mới này sẽ lại bị phủ định bởi sự vật mới khác .
Sự vật mới khác ấy có vẻ như là sự vật đã sống sót, tuy nhiên không phải là sự trùng lặp trọn vẹn, mà nó có được bổ trợ những tác nhân mới và chỉ bảo tồn những tác nhân tích cực, thích hợp với sự tăng trưởng liên tục của nó. Sau khi sự phủ định diễn ra 2 lần thì sự phủ định của phủ định được thực thi, sự vật mới triển khai xong một chu kỳ luân hồi tăng trưởng. Sự tăng trưởng biện chứng trải qua những lần phủ định biện chứng như trên là sự thống nhất hữu cơ giữa lọc bỏ, bảo tồn và bổ trợ thêm những tác nhân tích cực mới. Do vậy, trải qua những lần phủ định biện chứng của bản thân, sự vật sẽ ngày càng tăng trưởng .
Phạm trù phủ định biện chứng mới nói lên một quá trình, một mắt khâu, một nấc thang trong quy trình tăng trưởng nhất định. Với tư cách là cái phủ định ( lần thứ 1 ), cái mới cũng tiềm ẩn trong mình xu hướng dẫn tới sự phủ định lần thứ 2 ( phủ định của phủ định ) .
Trong sự hoạt động vĩnh viễn của quốc tế vật chất, dây chuyền sản xuất của những lần phủ định biện chứng là vô tận, cái mới phủ định cái cũ, nhưng rồi cái mới lại trở nên cũ và lại bị cái mới sau phủ định. Cứ như vậy, sự tăng trưởng của sự vật, hiện tượng kỳ lạ diễn ra theo khuynh hướng phủ định của phủ định từ thấp đến cao một cách vô tận theo đường “ xoáy ốc ” hay “ vòng xoáy trôn ốc ”. Sau mỗi chu kỳ luân hồi phủ định của phủ định, cái mới được sinh ra lặp lại cái cũ nhưng trên cơ sở cao hơn .
Sự tăng trưởng theo đường “ xoáy ốc ” là sự bộc lộ rõ ràng, không thiếu những đặc trưng của quy trình tăng trưởng biện chứng của sự vật : tính thừa kế, tính tái diễn, tính tiến lên. Mỗi vòng của đường “ xoáy ốc ” bộc lộ sự tái diễn nhưng cao hơn, bộc lộ trình độ cao hơn của sự tăng trưởng .
Quy luật phủ định của phủ định bộc lộ sự tăng trưởng của sự vật là do xích míc trong bản thân sự vật quyết định hành động. Mỗi lần phủ định là tác dụng đấu tranh và chuyển hoá giữa những mặt trái chiều trong bản thân sự vật – giữa mặt khẳng định chắc chắn và mặt phủ định. Sự phủ định lần thứ nhất diễn ra làm cho sự vật cũ chuyển thành cái trái chiều với cái chứng minh và khẳng định bắt đầu. Sự phủ định lần thứ hai, sự vật mới với tư cách là cái phủ định của phủ định trái chiều với cái phủ định và trở lại cái khởi đầu nhưng không giống nguyên vẹn như cái cũ mà trên cơ sở cao hơn, tốt hơn .
Phủ định của phủ định là sự thống nhất biện chứng của cái chứng minh và khẳng định và phủ định, là tác dụng của sự tổng hợp toàn bộ tác nhân tích cực của cái khẳng định chắc chắn khởi đầu và cái phủ định lần thứ nhất, cũng như những quá trình trước đó. Cái tổng hợp này là sự lọc bỏ những tiến trình đã qua, vì thế, nó có nội dung phong phú và đa dạng hơn, tổng lực hơn. Kết quả của sự phủ định của phủ định là điểm kết thúc của một chu kỳ luân hồi tăng trưởng và cũng là điểm khởi đầu cho kỳ tăng trưởng tiếp theo. Sự vật lại liên tục biện chứng chính mình để tăng trưởng. Cứ như vậy sự vật mới ngày càng mới hơn. Theo triết học Mác-Lênin thì quy luật phủ định của phủ định là quy luật phổ cập của sự tăng trưởng của tự nhiên, xã hội và tư duy .

4. Ý nghĩa phương pháp luận phủ định biện chứng :

Quy luật phủ định của phủ định đã chỉ rõ sự phát triển là khuynh hướng chung, là tất yếu của các sự vật, hiện tượng trong thế giới khách quan. Song, quá trình phát triển không diễn ra theo đường thẳng nhưng quanh co phức tạp, phải trải qua nhiều lần phủ định, nhiều khâu trung gian. Điều đó giúp chúng ta tránh được cách nhìn phiến diện, giản đơn trong việc nhận thức các sự vật, hiện tượng, đặc biệt là các hiện tượng xã hội, và do vậy cần phải kiên trì đổi mới, khắc phục khuynh hướng bi quan, chán nản, dao động trước những khó khăn của sự phát triển.

Quy luật phủ định của phủ định cũng khẳng định tính tất thắng của cái mới, vì cái mới là cái sinh ra tương thích với quy luật tăng trưởng của sự vật. Mặc dù khi mới sinh ra, cái mới hoàn toàn có thể còn non yếu, tuy nhiên nó là cái văn minh hơn, là tiến trình tăng trưởng cao hơn về chất so với cái cũ. Vì vậy, trong nhận thức và hoạt động giải trí thực tiễn, cần có nhận thức đúng về cái mới và có thái độ đúng so với cái mới đồng thời dữ thế chủ động phát hiện ra cái mới, tạo điều kiện kèm theo cho cái mới tăng trưởng .
Phải có cái nhìn biện chứng trong khi phê phán cái cũ, cần phải biết sàng lọc, thừa kế những yếu tố hài hòa và hợp lý của cái cũ, tránh thái độ “ hư vô chủ nghĩa ”, “ phủ định sạch trơn ” .
Lí luận nhận thức của chủ nghĩa duy vật biện chứng nghiên cứu và điều tra thực chất, tính quy luật, những hình thức và giải pháp nhận thức, yếu tố chân lý. Nó giải đáp một cách đúng đắn và rất đầy đủ mặt thứ hai trong yếu tố cơ bản của triết học .

Source: https://evbn.org
Category: Góc Nhìn